Ismail Lutolli spec.Pediater
Subspecialist Dietolog- Nutricionist ,
Subspecialist pediater Hematolog- Onkolog
Stu.Subspecialist Gastro-entero hepatolog
A paraqet rrezik pulsimi i fontanelës?
Keni frikë se gjatë kujdesit do ta lëndoni fontanelen e foshnjës!
Mbyllja e fontanelës tek fëmijët – koha e duhur ?
Mbyllja e fontanelës dhe Vit D, a ekziston lidhja në mes tyre?
Fontanela tek fëmijët
Kur lind një fëmijë, kockat e kafkës nuk rriten së bashku, por midis tyre ekziston një hapësirë e caktuar e lirë. Ajo është e mbushur me ind lidhës. Këto hapësira quhen fontanelë.
Një nga shqetësimet e vazhdueshme të prindërve të një i porsalindur ngelet fontanella. Dhëmbëzimet e buta në kokën e të porsalindurit, ku kockat e kafkës nuk bashkohen quhen fontanela. Megjithëse prindërit shpesh i frikësohen këtij fenomeni normal zhvillimi, në përgjithësi nuk ka asnjë arsye për shqetësim.
Fontanela është pjesë e procesit normal të zhvillimit. Ndërsa përparon procesi i zhvillimit, kockat e kafkës do të afrohen dhe fontanela do të zhduket.
Megjithatë në jetën e përditshme kjo duket më e vështirë sesa leximi i thjeshtë.
Fontanela e përparme dhe e pasme
Fontanela e përparme ose e madhe ka formën e rombit dhe ndodhet në kryqëzimin e kockave parietale dhe ballore. Kjo hapësirë e butë midis kockave mund të ndihet, por edhe shihet, dhe ka një diametër diagonalisht deri në 4 centimetra.
Fontanela e pasme ka formën e një trekëndëshi, sepse ndodhet midis kryqëzimit të tre kockave – dy parietale dhe një okcipitale. Është më e vogël se pjesa e përparme, ka diametër rreth 0,5 centimetra dhe mbyllet përpara.
Mbyllja e fontanelit tek foshnjat- koha e duhur ?
Ndërsa foshnja zhvillohet dhe rritet, kockat e kafkës vazhdojnë të rriten. Qepjet fillojnë të formohen përgjatë nyjeve të kockave.
Megjithëse ka ndryshime të konsiderueshme individuale kur bëhet fjalë për kohën e mbylljes së fontaneleve tek fëmijët e shëndetshëm, ka ende disa përcaktues mesatar të kohës.
Fontanela e pasme mbyllet para asaj përparme. Zhduket në mes të muajit të dytë dhe të katërt.
Fontanela e përparme, e madhe zhduket midis muajit të nëntë dhe vitit të dytë.
Mbyllja e fontaneleve nuk duhet të ndikon në rritjen e mëtejshme të trurit.
Fontanela tek foshnjat nje mrekulli e vërtetë gjatë procesit të lindjes
Ekzistenca e fontanelës lehtëson ndjeshëm lindjen e foshnjës, sepse lejon afrimin e kockave të kafkës dhe madje mbivendosjen kur kalon përmes kanalit të lindjes dhe pas lindjes gjithçka shpejt kthehet në vendin e saj.
Ndonjëherë një fontanela e madhe nuk mund të palpohet tek një i porsalindur pas lindjes. Kjo është më shpesh sepse kockat e kafkës mbivendosen përkohësisht ndërsa foshnja rrëshqiti nëpër kanalin e lindjes gjatë lindjes. Kjo eshte edhe një mrekulli e kësaj pjese të kokës, pasi mundëson lindjen që në rrethana të kockave fikse shpeshherë do ishte e pamundur të ndodhë.
Gjatë ditëve në vijim, kockat do të përhapen, kështu që fontanela do të vërehet dhe do të palpohet. Për shkak të kësaj përhapjeje, perimetri i kokës do të jetë më i madh kur të matet sesa në lindje. Kjo është një situatë shumë e zakonshme tek foshnjat plotësisht të shëndetshme dhe nuk ka vend për shqetësim.
Në raste të rralla, foshnja mund të lindë pa fontanelë, pra me kocka tashmë të fiksuara apo ngjitura me njëra tjetrën dhe shtresa të formuara para kohe midis kockave. Një gjendje e tillë kërkon trajtim mjekësor dhe me shumë mundësi ndërhyrje kirurgjikale.Një gjendje e tillë duhet përcjellë me shumë kujdes nga mjeku Pediatër si dhe mjeku Neurokirurg.
Mbyllja e parakohshme e fontanelave
Mbyllja e parakohshme e fontanelave ne raste të rralla gjithashtu mund të shihet tek foshnjat me ngecje ne zhvillimin e sistemit nervor . Jo çdo mbyllje është e tillë. Foshnje të tilla zakonisht kanë një perimetër më të vogël të kokës dhe ngadalësojnë rritjen e trurit, gjë që çon në mbyllje të hershme.
Sidoqoftë, e tëra duhet ndjekur nga afër nga mjeku Pediatër e të mos sillen përfundime nga prindërit pasi mundësia e gabimit është e madhe.
Theksojmë edhe një herë se ka ndryshime të konsiderueshme individuale kur bëhet fjalë për kohën e shërimit të fontaneleve tek fëmijët e shëndetshëm, kështu që devijimi nga mesatarja në moshën në të cilën mbyllen fontanelet nuk do të thotë se është një gjendje patologjike ose çrregullim. Këtë vlerësim e sjellë mjeku pediatër në bazë të vlerësimit të përgjithshëm të gjendjes së bebit tuaj.
Fontanela e fryrë tek foshnjat – fontanela e tensionuar.
Fontanela mund të jetë e fryrë ose e tensionuar kur foshnjat qajnë. Kjo ndodh për shkak të sforcimit. Nëse fontanela është e tensionuar dhe foshnja është e qetë, tregoni pediatrit tuaj. Një fontanelë e tensionuar mund të tregojë rritje të presionit brenda kafkës.
Fontanela pulsuese
Pulsimi i fontanelës nuk është i pazakont tek foshnjat e shëndetshme. Sidoqoftë, nëse pulsimi ndodh së bashku me një fontanelë të tensionuar vazhdimisht, këshillohuni me një pediatër, në mënyrë që mjeku të heqë dyshimin për meningjit apo edhe problem tjera përcjellëse nëse ato ekzistojnë.
Fontanela e thelluar tek foshnjat
Një fontanele e tërhequr tregon dehidrim. Dehidrimi, përkatësisht humbja e lëngjeve, ndodh për shkak të marrjes së pamjaftueshme të lëngjeve, por edhe për shkak të humbjes. Lëngu mund të humbet për shkak të të vjellave, diarresë, urinimit më pak të shpeshtë dhe djersitjes. Kjo gjendje është më emergjente dhe kërkon patjetër vizitë te mjeku Pediatër.
Keni frikë se gjatë kujdesit do ta lëndoni fontanelen e foshnjës!
Nuk ka nevojë të shqetësoheni sepse nuk do të dëmtoni fontanelën dhe foshnjën në asnjë mënyrë gjatë kujdesit normal. Edhe vëllezërit e motrat më të rritur, në lojëra ndonjëherë më të ashpra me një të sapoardhur në shtëpi, nuk mund të dëmtojnë atë cipë të fortë. Mos lejoni që frika juaj e pajustifikuar të ndikojë në kujdesin e foshnjës tuaj. Pastrone lirshëm pjesën e fontanelës e mos lejoni që aty të krijohet vatër e infeksionit te bebet.
Mbyllja e fontanelës dhe vitamina D
Megjithëse më parë mendohej se foshnjat, fontanelet e të cilave fillonte të mbyllej më herët, duhet të ndërpriten me plotësimin e vitaminës D, sot dihet që vitamina D nuk është shkaktare për mbylljen e parakohshme të fontanelës. Vitamina D rekomandohet deri në fund të vitit të parë si shtesë e detyrueshme për parandalimin e rakitizmit.
Nëse keni ndonjë dyshim në lidhje me pamjen ose kohën e mbylljes së fontanelës tek foshnja juaj, sigurohuni që të këshilloheni me pediatrin tuaj. Nëse është e nevojshme, ai do të japë udhëzime për ekzaminime më të hollësishme.
Nuk ka vend për shqetësim por pa dyshim se ka vend dhe duhet ndjekur me kujdes kjo pjesë e kokës si treguese e rëndësishme e zhvillimit të vet sistemit nervor dhe gjendjes sw përgjithshëm të organizmit.
